Spółdzielnie energetyczne i klastry energii stają się coraz bardziej popularne dzięki wsparciu funduszy unijnych oraz zmianom w prawie. Poznaj korzyści jakie dają te formy prawne w zakresie optymalizacji cen energii.
Spółdzielnie energetyczne i klastry energii – wstęp
Działające w Polsce spółdzielnie energetyczne (w skrócie SE) i klastry energii (w skrócie KE) wspierają rozwój tzw. energetyki rozproszonej. Stają się one ważnym elementem w budowie rozproszonego systemu, w którym najważniejszym aspektem jest decentralizacja produkcji energii oraz zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych.
Decyzję jaką formę wybrać należy poważnie rozważyć, zwłaszcza pod kątem dopłat i preferencji oraz czasu ich obowiązywania.
| Cecha | Spółdzielnie energetyczne | Klastery energii |
|---|---|---|
| Definicja | Spółdzielnie energetyczne to spółdzielnia w rozumieniu przepisów ustawy „prawo spółdzielcze” lub spółdzielnia rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników. Celem spółdzielni jest lokalna produkcja, dystrybucja i konsumpcja energii na potrzeby jej członków. | Klastry energii to porozumienie, które jest zawierane w celu wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania oraz dystrybucji i sprzedaży energii, głównie z OZE. |
| Forma prawna | Spółdzielnia (osobowość prawna) | Porozumienie |
| Członkowie | Brak ograniczeń | Członkiem klastra energii musi być co najmniej: a) jednostka samorządu terytorialnego lub b) spółka kapitałowa utworzona na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 2021 r. poz. 679) przez jednostkę samorządu terytorialnego z siedzibą na obszarze działania klastra energii, lub c) spółka kapitałowa, której udział w kapitale zakładowym spółki, o której mowa w lit. b, jest większy niż 50% lub przekracza 50% liczby udziałów lub akcji. |
| Model zarządzania | Demokratyczny (każdy członek ma równy głos) | Koordynacja przez lidera klastra |
| Rejestracja | Wpis do rejestru spółdzielni energetycznych w KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) | Wpis do rejestru klastrów energii w URE (Urząd Regulacji Energetyki) |
| Przedstawiciel | Zarząd spółdzielni energetycznej | koordynator klastra energii |
| Obszar działania | obręb 3 gmin wiejskich lub wiejsko-miejskich sąsiadujących ze sobą, w których członkowie są przyłączeni do tego samego OSD (Operatora Systemy Dystrybucyjnego) o napięciu niższym niż 100kV | obręb powiatu lub 5 sąsiadujących ze sobą gmin,w których członkowie są przyłączeni do tego samego OSD (Operatora Systemy Dystrybucyjnego) o napięciu niższym niż 100kV |
| Warunki ustawowe | a) maksymalna moc źródeł wytwórczych OZE: 10 MW energii elektrycznej, 30 MW energii cieplnej, 40 mln m3 biogazu, 40 mln m3 biometanu, b) co najmniej 70% energii elektrycznej produkowanej przez spółdzielnię musi być zużywana przez jej członków na potrzeby własne. Dla spółdzielni zarejestrowanych do końca 2025 roku będzie obowiązywał niższy próg 40% do końca 2025 roku, c) możliwość prowadzenia tylko wyłącznie w ramach instalacji OZE będących własnością członków SE. | Do 31 grudnia 2026 r.: a) co najmniej 30 % energii z OZE, b) moc jednostek wytwórczych nie przekracza 150 MW, c) moc jednostek wytwórczych umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii, d) moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 2% łącznej mocy jednostek wytwórczych (w tym OZE). Od 1 stycznia 2027 r. do dnia 31 grudnia 2029 r.: a) co najmniej 50 % energii z OZE, b) moc jednostek wytwórczych nie przekracza 150 MW, c) moc jednostek wytwórczych umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 50% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii, d) moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 5% łącznej mocy jednostek wytwórczych (w tym OZE). |
| Preferencje | a) w zakresie opłaty za sprzedaż energii oraz opłat dystrybucyjnych, b) brak ograniczenia czasowego – rozliczenia obowiązuje w czasie wpisania SE na listę spółdzielni KOWR | a) w zakresie opłat dystrybucyjnych, b) obowiązują do dnia 31 grudnia 2029 r. w pod warunkiem notyfikowania upustów przez UE oraz w czasie wpisania KE na listę klastrów URE |
| Zasady rozliczeń | a) rozliczenie wg danych godzinowych, b) sumaryczne bilansowanie godzinowe, c) nie pobiera się dla energii wytworzonej i zużytej w SE: * opłaty OZE, * opłaty mocowej, * opłaty kogeneracyjnej, * opłat dystrybucyjnych, | a) rozliczenie wg danych godzinowych, b) w przypadku notyfikowania upustów przez UE będą obowiązywały upusty: 100% wysokości opłat* – do 60% autokonsumpcji KE 95% wysokości opłat* – przekracza 60% autokonsumpcji KE 90% wysokości opłat* – przekracza 70% autokonsumpcji KE 85% wysokości opłat* – przekracza 80% autokonsumpcji KE 80% wysokości opłat* – przekracza 90% autokonsumpcji KE 75% wysokości opłat* – przekracza 100% autokonsumpcji KE * opłaty w zakresie stawki sieciowej i jakościowej |
| Wymagany LZO (licznik zdalnego odczytu) | tak | tak |
| Obsługa rozliczenia | Sprzedawca energii | OSD |
| Zgłoszenie | Sprzedawca energii | OSD, Sprzedawca energii |
Spółdzielnie energetyczne i klastry energii – dlaczego nie ma dużego zainteresowania?
Najważniejsze powody braku dużego zainteresowania spółdzielniami i klastrami energii to:
- Wysokie koszty początkowe i trudności z dostępem do finansowania.
- Ograniczenia terytorialne uniemożliwiające działania na większą skalę.
- Skomplikowane przepisy i bariery prawne, w tym obowiązek bilansowania godzinowego.
- Brak infrastruktury magazynowej i przesyłowej, co zwiększa koszty.
- Słaba świadomość społeczna i brak liderów lokalnych.
Aby zwiększyć zainteresowanie tymi formami działalności, potrzebne są:
- Prostsze przepisy prawne,
- Lepsze systemy wsparcia finansowego (dotacje, pożyczki),
- Szkolenia i kampanie informacyjne dla lokalnych społeczności.
Podsumowując forma prawna spółdzielni energetycznych stwarza duże ryzyko biznesowe przy większych spółdzielniach. Przy zarządzaniu spółdzielniami 100-1000 członków koszt obsługi może być większy niż korzyści. Dlatego też jeżeli ustawodawca chce upowszechnić ideę powinien wprowadzić nową formę prawną, w której to ilość głosów będzie proporcjonalna do zużycia energii co w istotny sposób zmniejszy ryzyko.
W przypadku klastrów brak notyfikowania przepisów przez UE jest istotnym blokerem. Obecnie zakładanie klastrów nic nie daje w zakresie preferencji w opłatach. W związku z powyższym nie ma presji na zakładanie tego typu inicjatyw.
Co prawda dla oby dwu rozwiązań są przewidziane dotacje UE, jednakże ich wartość wsparcia i ilość konkursów nie jest zadowalająca. Trzeba to zdecydowanie podkreślić zwłaszcza przy inwestycjach w baterie, które z ekonomicznego punktu widzenia nie przynoszą odpowiednio wysokich zysków z zainwestowanego kapitału.
Kolejną niewiadomą są spadające ceny prądu. Obecnie po zwyżkach wynikających z koranowirusa i wojny na Ukrainie widzimy znaczące ustabilizowanie cen. To kolejny czynnik, który zmniejsza zwrot z inwestycji.
W związku z powyższym jeżeli Rząd RP i EU chcą zachęcić społeczności do większego zaangażowania powinny przeznaczyć większe środki finansowe.
