Network marketing, znany także jako MLM (Multi-Level Marketing), to forma sprzedaży bezpośredniej, w której dystrybucja produktów lub usług odbywa się poprzez wielopoziomową strukturę niezależnych przedstawicieli.
W odróżnieniu od tradycyjnego handlu detalicznego, marketing sieciowy opiera się na sieci partnerów, którzy są zarówno konsumentami, jak i sprzedawcami.
1. Struktura organizacyjna
Podstawą modelu MLM jest hierarchiczna, ale rozproszona struktura dystrybucji:
- Sponsor – osoba, która rekrutuje nowego dystrybutora (partnera).
- Downline – struktura zbudowana z osób zrekrutowanych przez sponsora i kolejne poziomy ich rekrutów.
- Upline – linia sponsorów powyżej danego dystrybutora.
Struktura często przypomina drzewo binarne, matrycowe (np. 3×7), liniowe lub hybrydowe (kombinacje różnych modeli).
2. Modele wynagradzania
MLM oferuje różne systemy prowizyjne. Najpopularniejsze to:
a) Plan binarny
- Każdy dystrybutor buduje dwie „nogi” – lewą i prawą.
- Prowizje naliczane są od obrotu słabszej nogi (tzw. „mniejszej nogi”).
- Wymaga równoważenia struktury.
b) Plan matrycowy
- Ogranicza liczbę partnerów w poziomie i głębokość struktury (np. 5×7).
- Zysk pochodzi z określonej liczby poziomów.
- Wymaga pełniejszego wypełniania struktury.
c) Plan liniowy (uni-level)
- Każdy dystrybutor może mieć dowolną liczbę bezpośrednich rekrutów.
- Dochody generowane z ustalonej liczby poziomów (np. 5 poziomów w głąb).
- Prosty i przejrzysty.
d) Plan hybrydowy
- Łączy elementy różnych systemów – np. binarny + liniowy.
- Elastyczny, ale często bardziej złożony w rozliczeniach.
3. Mechanizmy sprzedażowe
- Sprzedaż bezpośrednia – dystrybutor sprzedaje produkt bezpośrednio klientowi końcowemu.
- Autoship / subskrypcja – comiesięczny zakup produktów przez dystrybutorów w celu utrzymania statusu aktywnego.
- Punkty PV/BV (Personal Volume / Business Volume) – system punktowy przypisany do produktów, używany do naliczania premii.
4. Systemy motywacyjne
Firmy MLM zazwyczaj oferują dodatkowe bonusy:
- Bonusy rekrutacyjne (za pozyskanie nowego partnera).
- Bonusy zespołowe (np. za obrót grupy).
- Premie liderów (za osiągnięcie określonych rang).
- Programy motywacyjne (samochody, wyjazdy, nagrody rzeczowe).
5. Aspekty prawne i compliance
W większości krajów network marketing jest legalny, o ile:
- Produkty lub usługi są realne i mają wartość rynkową.
- Główny dochód pochodzi ze sprzedaży produktów, a nie z rekrutacji.
- Firma posiada przejrzysty plan kompensacyjny.
- Dystrybutorzy są szkoleni w zakresie zgodności z prawem (compliance) i uczciwego marketingu.
W Polsce działalność MLM podlega przepisom:
- Kodeksu cywilnego (działalność gospodarcza, umowy),
- Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym,
- Ustawy o prawach konsumenta,
- oraz – jeśli dotyczy – przepisom podatkowym (VAT, PIT, ZUS).
6. Wdrożenie systemu MLM – aspekty IT
Nowoczesne firmy MLM korzystają z zaawansowanych systemów informatycznych:
- Backoffice – panel partnera z narzędziami sprzedażowymi, raportami, zarządzaniem strukturą.
- System płatności i prowizji – automatyczne naliczanie wypłat i śledzenie PV/BV.
- Aplikacje mobilne – dostęp do narzędzi marketingowych i komunikacji.
- E-commerce – własny sklep internetowy z funkcją przypisywania klientów do konkretnych partnerów.
Podsumowanie mlm
Network marketing, jako zorganizowany i skalowalny model sprzedaży oparty na strukturze relacyjnej, wymaga przemyślanej strategii, dobrego planu wynagradzania i sprawnych narzędzi technologicznych. Dla firm może być sposobem na ekspansję bez konieczności utrzymywania własnych punktów sprzedaży, a dla partnerów – szansą na budowę własnego biznesu. Warunkiem sukcesu jest jednak przejrzystość, legalność i etyczne prowadzenie działań.
